Pet Bardak Su

Ambalaj sektöründe yaygın kullanımı olan Pet bardak su,yetmişli yıllarda ABD’de cam şişelerin kırılması sonucu başta çocukların yaralanması riskini azaltmak hususunda tüketicilerden  gelen talep  üzerine önem kazanmıştır.O yıllarda pet bardak su teknolojisindeki önemli isimlerden biri olan Dupont ilk defa bu özelliğe haiz PET üretimine  başlamıştır.Keşfedildiği günden bugüne,özellikle gazlı içecekler sektörü olmak üzere,içecek endüstrisinde kendisine geniş bir uygulama alanı bulmuştur.Pet Bardak Su,diğer hammaddelerine kıyasla ,daha şeffaftır,su buharı bu karbodioksite karşı çok iyi bariyerdir ve kırılgan değildir.Bı nedenlerden dolayı,eskiden camın tercih edildiği bir çok ambalaj uygulamasında,bugün Pet Bardak Su Malzemesi tercih edilir olmuştur.Günümüzde bu plastik, sadece  içme suyu,gazlı  içecekler ve yağ gibi ürünlerin ambalajlanmasında tercih edilmektedir.Pet geri dönüşüm teknolojisin de son yıllarda bir çok gelişme kaydetmiştir.

Pet şişe üretiminde,tek aşamalı ve çift aşamalı olmak üzere iki yöntem kullanılmaktadır.Tek aşamalı yöntemde şişe enjeksiyon makinelerinde önceden üretilmiş bulunan “preform”larda şişirilere elde edilirken;çift aşamalı yöntemde  granülden önce preform sonra şişe yapmak suretiyle imal edilir.

Ambalaj imalatçısı,Pet hammadesi granül olarak tedarik edipşişe veya preform üretebilceği gibi;dolum yapacak firmalar da preform tedarik edip;kendi işletmelerine şişirerek şişe imalatı yapabilmektedirler.

Pet Bardak Su Hammaddesi

Plastik hammadde sektörünün en hızlı büyüyen hammadesi olan Pet bardak su,keşfedildiği yıllarda diğerlerine göre çok fazla kar marjı bırakırken;bugün bu sektörde başta Asya ve Orta Doğu Ülkeleri olmak üzere,üretim kapasitelerinin artırılmasından dolayı daha düşük kar marjları söz konusudur.Pet hammadesi günümüzde  genel kullanıma yönelik  ticari mallardan biri yani “commodity” haline gelmiştir.

Pet bardak su üretim hacminde hızlı artışa rağmen,15-20 yıl önce yılda yaklaşık %15 büyüyen Pet Hammadesi talebi,günümüzde batıda  GSMH’daki büyüme hızına orantılı olarak artmaktadır.Dünyada ortamlama %5 civarında artmasının sebebi gelişmekte olan  ülkelerdeki arttıştan kaynaklanmaktadır.Her ne kadar sektörde büyüme olsa da,marjlar konusunda aynı artışın söz konusu olmadığı anlaşılmaktadır.

Pet bardak su hammadde üretimindeki bu hızlı artışın sebebi ise,dünya genelinde Pet üretimi için gereken sermayenin  çok yüksek olmaması yeni yatırım kapasitelerinin 90 yıllara göre çok fazla artış göstermemesi ve bilhassda çin’de uygulanan aşırı teşvik primleri olarak açıklanabilir.Bu da piyasalarda aşırı hammadde kapasitlerinin oluşması ile sonuçlanmıştır.2004 yılında 2.3 milyon tonun üzerinde pet bardak su tüketen ABD ve kanada’da,kişi başına yaklaşık yılda 7.5 kilogram pet tüketilirken;japonya,batı avrupa ve meksika’da ise bu rakamın yaklaşık 5 kilogram civarında olduğu bildirilmektedir.Meksika’daki gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYH ) nın düşük olmasına rağmen,gazlı içeceklerin bu bölgede çok sevilmesinden dolayı,meksia dünyadaki en önemli pet barsak su tüketicilerinden biri olarak biliniyor.Bu durum pet bardak su tüketiminin ülkenin gelişmişliği ile ilgili olmadığının çok güzel bir göstergesidir.Pet bardak su hammaddesi dünya genelinde,özellikle alkolsüz içecek sektörü için en önemli ambalaj ham maddelerinden birisidir.

Batı Avrupa,dünyada en çok pet bardak su tüketimi yapılan bölgelerden birisidir.Pet tüketimin az olduğu orta ve doğu avrupa’da,su ve gazlı içecek sektöründe değişim söz konusudur.Ancak,batı avrupa’nın tüketim verileri bazen yanıltıcı olabilmektedir.İngiltere,İspanya ve Fransa’da yıllık kişi başı tüketim rakamları 2003 verilerine göre sırasıyla 4-7 kilo iken avrup’nın en gelişmiş ülkelerinden birisi olan Almanya’da tüketim yılda kişi başına 1.3 kilogramı bile bulmamaktadır.Bunun en en büyük nedeni ise ambalaj atıklarının yöntemi konusu ile ilgili olarak bu ülkede pet şişe için depozito uygulanmasıdır.Ülkemizde ise pet tüketiminin kişi başına yılda 1.8-2 kg olduğunu tahmin etmekteyiz.Bira endüstrisi,pet bardak sular için tüm dünyada potansiyel bir büyüme alanı olarak önem kazanmaya devam etmektedir.Pet sektöründeki en olumlu gelişme ise,ambalajlı su tüketiminin hızlı bir şekilde artmasıdır.Özellikle kuzey amerika’da  şişede su tüketiminin %300 ‘e varan oranlarda büyümesi öngörülmektedir.

Küresel açıdan,önümüzmedeki yıllarda pet tüketiminin büyüyeceği ve  asya ile avrupa’daki büyüme oranının amerika’yı geçiceği tahmin edilmektedir.

Pet ham maddesi için bölgesel anlamda arz-talep dengesine bakıldığında asya-pasfik’te üretiminin,tüketimden çok daha fazla olduğu görülmektedir.Bu bölgede 2004 senesinde 4.6 milyon ton üretim kapasitesi mevcutken talebin sadece 2.7  milyon ton civarında bildirilmektedir.Bu durumda bu bölgenin hem yerel taleplere cevap vereceği hemde pet ihracatı sayesinde diğer bölgelerin diğer bölgerin de  taleplerini karşılayacağı ortadadır.

Pet bardak su üretmi diğer ham maddelerin üretiminde le kıyaslandığında nisbeten daha kolay bir prosestir.Petti oluşturcak hammaddeler katı ve sıvı haldedir,biri asit olmasına rağmen bu asit aşındırıcı bir asit değildir.Proses sıcaklıkları çok yüksek değildir.Dolayısıyla üretimi daha kolaydır.

Avrupa’da uygulanan antidamping verilerine rağmen,benzer şekilde asya’dan gelen pete talep artmıştır ve avrupa ile amerika pet bardak su ithalatçısı konumuna gelmiştir.

Pet Bardak Suyun İşlenmesi Ve Özellikleri

Ülkemiz’de pet şişe ve preform üretimi yeteri miktarda yapılmamaktadır.Ambalaj imalatçısı,pet hammadesini granür olarak temin tedarik edip şişe veya reform üretebilceği gibi ;dolum yapacak firmalarda piyasalardan preform tedarik edip;kendi işletmelerinde şişirerek şişe imalatı yapabilmektedirler.Preformların dolum makinelerinde şişerilmesi hem taşıma hem depolama hem de ağırlık ve bariyar özellikler bakımından özellikle meşrubat üreticilerine avantaj sağlamaktadır.

Pet şişe kapakları ise plastik enjeksiyon teknolojisi üretilmektedir.Enjeksiyon-streç(gerdirerek)-şişirme(üfleme) kalıplama prosesi pet şişelerin üretile bilmesi için geliştirilmiştir.Pet bardak su hammddesinin bazı fiziksel özellikleri  petin geleneksel ekstrüzyon şişirme kalıplama prosesiy’le olanak tanımaz.Bu proses  aslında enjeksiyon-şişirme kalıplama yönteminin bir türüdür.Tüp biçimindeki reform önce enjeksiyonla kalıplanır bu preform  şişenin nihai halinden daha kısadır.Daha sonra şişirme kalıbına aktarılır ve streç kolu prefrom içine girer.Bu kol,preform boylamasına uzatırken çok yüksek basınçlı hava ile preform soğuk kalıbın içine şişirilir.

Bu prosesin önemli özelliği,üretilen plastik şişenin söz konusu hammadenin erime sıcaklığının çok altında şişirilerek kalıplama bilmesidir.Preformun hem boylamasına hemde yanlamasına gerdirilmesi nedeniyle,çift eksende yönlendirilmiş ve böylece hear iki eksende de kuvvetlendirilmiş bir malzeme oluşturulmuş olur.Ürünün gaz bariyer özellikleri de bu sayede artar.Prosesden gelen bu özellik günümüzde pet plastiğinden  gazlı içecek  şişesini yapılmasını mümkün kılmıştır.

Pet bardak su tüketiminin ülkemize nazaran çok fazla olduğu Avrupa ülkelerinde ,Çeşitli ebatlarda pet şişelere ve pet bardaklara rastlamak mümkündür.Bazı uygulamalarda boş bir pet şişe ağırlığının,aynı amaca hizmet edecek cam şişenin ağırlığının 10 birinden daha az olduğu bildirilmektedir.Bu sayede  tüketici daha az ağırlık taşıyarak  daha çok ürünü evine götürmüş olmaktır.

Diğer taraftan;sıcak dolum yapılan şişelerde düşük Tg(camsı geçiş sıcaklığı);bazı meyve sularında yetersiz kalan oksijen ve karbondioksit bariyeri özelliği ve resim üretiminden ve /veya enjeksiyon kaynaklı oluşabilecek fazla miktarda asetaldehit mikrasyonu olduğu zaman içerdiği ürünün tadını bozulması gibi nedenlerden dolayı pet şişelere yönelik araştırma-geliştirme çalışmaları sürekli devam etmekte ve  bu sorunlara yönelik başaralı sonuçlar elde edilmektedir.Pet bardak’ın bariyer özelliklerinin geliştirilmesine en güzel örek bariyer özelliklerdir.Bu konuyla ilgili değişik yöntemler kullanılmaktadır.Bunlar ;

• Pet şişeyi daldırma yöntemi kullanılarak PVDC ile kaplama yada püskürtme tekniği kullanmak suretiyle kaplama
• Streç kalıpla şişirme yöntemi kullanarak birlikte enjeksiyon yapma(örneği ikinci tabaka olarak bir akrilik kopolimer kullanmak)
• bira şişeleri çok katlı prensibiyle üretilmektedir.Buna göre 3 katmandan oluşan bu  pet şişelerde iki pet tabakası arasında poliamit(PA)katmanı kullanılmaktadır.Bariyer görevi yapan bu katman oksijen girişine ve asit kaybına engel olmaktadır.

Geri Dönüşüm

Pet şişe kırılmazlığı ve düşük ağırlığa sahip olması artı özellikleridir.Ayrıca pet’in  iyi geri dönüşüm  ve başarılı toplama imkanları da pazardaki payının artışı için önemli faktör sayılmaktadır.

Avrupalı PET sanayicilerinin kurduğu ve Pet geri dönüşün  çalışmaları tanıtım ve projeleri uygulayan  Petcore tarafından yayınlanan rakamlara göre ,2007 senesinde  Avrupa’da  piyasaya sürülen pet bardak sularının  1,13 milyon  piyasadan toplanmıştır.Bir yıl önceki verilere kıyasla %20′lik  bir artış olduğu bilgilendirilmektedir.Geri dönüşüm sektöründe ,toplanan  PET şişelerin çok büyük bir kısmı,elyaf  üretimi  için kullanılmaktadır.Öte yandan,2008  yılı içerisinde yayınlanan bir Avrupa Güvenliği Otoritesi EFSA’nın söz konusu prosesleri inceleyerek onay vermesi ardından,yeniden gıda ile eden malzeme imalatında kullanılabileceği  açıkladı.Avrupa’da piyasat-ya sürülen PET şişe atıklarının yeniden aynı amaca hizmet etmesi sözkonusu olabilecek gibi görülmektedir.

Sonuç;

Son yıllarda içme suyu sektöründe depozitolu cam şişe yerine tek yönlü Pet şişelerin kullanımının giderek artış göstermesi nedeni ile Pet şişe pazar payının hızla arttığı  görülmektedir.Önümüzdeki yıllarda Pet  şişenin hafifliği,albenisi,sertliği(rijditesi),fiyatı ve ambalajı atıklarının toplama ve geri dönüşüm kolaylığı gibi nedenlerden dolayı,bu hammaddelerin pazar payının daha da  artırılması  beklenmektedir.